جنگل های ایران
هنگامی که آبها با فر مزدا آفریده از دریای فَراخ کَرت سرازیر شود، فروشی های توانای پاک اشوانان بپاخیزند
تا هریک، خانواده و روستا و کشور و سرزمین خویش را در پی بدست آوردن آب برآید و این چنین گوید:
آیا سرزمین ما باید خشک و ویران شود؟
هریک که در رساندن آب به خانواده و روستا و کشور و سرزمین خویش کامیاب شود، این چنین گوید:
سرزمین ما باید خرم و سرسبز شود و ببابلدبرگرفته از گات های زرتشت
مساحت جنگل های جهان حدود ۴ میلیارد هکتار است و این جنگل ها ۳۰ درصد سطح خشکی جهان را پوشانده اند. در ایران ۱۴.۳ میلیون هکتار جنگل داریم که ۷.۸ درصد از مساحت کشورمان را پوشش داده است. علاوه بر این، مساحت مراتع در جهان ۵.۳ میلیارد هکتار (۴۳ درصد سطح خشکی ها) و در ایران این میزان ۸۴.۸ میلیون هکتار (۵۳ درصد سطح خشکی ها) است. از این جنگل ها حدود ۱ تا ۳ میلیون هکتار برای بهره برداری صنعتی مورد استفاده قرار گرفته.
جنگل های ایران بیشتر در نوار شمالی قرار دارند و دارای آب و هوای معتدل شرجی هستند و از قسمت شرقی استان اردبیل تا استان خراسان شمالی کشیده شده اند و استان‌های گیلان، مازندران و گلستان را شامل می‌شوند.
جنگل های ایران در پنج ناحیه پخش می‌باشند و ایران در بین ۱۵۶ کشور دارای جنگل در جهان مقام ۴۵ از لحاظ مساحت پوشش جتگل را دارد (mehrnews.com/news/241207).
شکل ۱: نقشه نواحی رویشی ایران. برگرفته از وب سایت جهاد کشاورزی – http://frw.org.ir.
۱- ناحیه هیرکانی (خزری) که نوار سبز شمال کشور را تشکیل می‌دهد.
۲- ناحیه ایران و تورانی که بطور عمده در مرکز ایران پراکنده شده‌اند.
۳- ناحیه زاگرس که به طور عمده جنگلهای بلوط غرب کشور را تشکیل می‌دهند.
۴- ناحیه خلیج فارس (جنگل حرا) که در نوار ساحلی جنوب پراکنده می‌باشند.
۵- ناحیه ارسبارانی که متشکل از گونه‌های نادر و منحصر به فرد می‌باشند.
-۱ جنگل های هیرکانی
جنگل های هیرکانی منطقه‌ای است غنی، که از نظر تنوع زیستی منحصر به فرد بوده و متراکم ترین ناحیه جنگلی ایران را تشکیل می‌دهند. برای مثال، جنگل ابر نمونه ای از جنگل های هیرکانی است که به دلیل قرار گرفتن در محلی که ضخامت کوه ها کمتر شده و وابرها به سمت جنگل می‌آیند اختلاف فشاری رخ می‌دهد که باعث می شود شما بتوانید روی ابرهای راه بروید.
-۱-۱ قدمت
این جنگل ها با قدمت ۴۰ میلیون سال یکی از ارزشمندترین جنگل های جهان به شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود و دارای میزان بارش سالیانه ۵۵۰ تا ۲۲۰۰ میلیمتر و ارتفاع ارتفاع ۲۸۰۰ متر از سطح دریا است.
وجود این جنگل های زیبا و این تنوع زیستی را مدیون دوره‌ی ترشیاری (Tertiary) هستیم.
دوره ترشیاری نام دوره‌ای در مقیاس زمانی زمین‌شناسی است از ۶۵ میلیون سال پیش آغاز شد و تا ۲٫۶ میلیون سال پیش ادامه یافت. این دوره میان دو دوره‌ی میانه‌زیستی و کواترنری قرار داشت.
-۱-۲ موقعیت جغرافیایی
این جنگل ها در جنوب دریای خزر از منطقه هیرکان جمهوری آذربایجان شروع می شوند و در ایران از حوالی آستارا تا گرگان ادامه دارند. این جنگل ها به دلیل مقاوم نبودن در برابر سرما در اروپا و سیبری قادر به بقا نیستند و در آب و هوای معتدل جنوب دریای خزر دیده می شوند. ارتفاع رویش آن ها از سطح دریا آغاز شده و تا دو هزار و هشت صد متری ادامه می یابد.
-۱-۳ پوشش گیاهی
در این نوع از جنگل ها تنوع زندگی گیاهی بسیار زیاد ازجمله درختان پهن برگ و گیاهان مدیترانه‌ای را شاهد هستیم. جنگل های هیرکانی بر اساس ارتفاعی که در آن هستند (سطح دریا، کوهپایه‌های کم ارتفاع، کوهپایه‌های بلند، نقاط خیلی مرتفع) غالبا پوشش گیاهی متفاوتی دارند. از معروف ترین درختان این جنگل ها می‌توان به راش، بلوط، توسکا، نارون، زبان گنجشک، شمشاد و …. اشاره کرد.
اصولاً درخت‌های راش در نوار عرضی بالاتر از ۴۰ درجه رشد نمی‌کنند و در ایران که در نوار عرضی ۳۸ درجه دیده می‌شوند یک پوشش انبوه و فشرده‌ای از این درختان بوجود آمده که به نوبه خود منحصر بفرد هستند.
مساحت این جنگل با شروع بهره برداری تجاری و همچنین چرای بی‌رویه دام‌ها و قطع بی رویه درختان، دائما رو به کاهش است. به طوریکه امروزه حدود ۱/۹ میلیون هکتار جنگل در این منطقه باقی مانده که از این مقدار فقط ۱/۲ میلیون جزء جنگل های مرغوب و تجاری محسوب می‌شود (برگرفته از www.irna.ir).
-۱-۴ ثبت جهانی
سهم ایران از جنگل هیرکانی بیش از ۲ میلیون هکتار و سهم کشور آذربایجان ۲۰ هزار هکتار است و به دلیل وجود اختلاف بین این دو کشور هنوز به ثبت جهانی نرسیده.
در ۲۱ تیر ۱۳۸۵ جمهوری آذربایجان درخواست ثبت جهانی این جنگل ها را در یونسکو مطرح کرد اما به دلیل این که قسمت عمده آن در ایران قرار دارد با این درخواست مخالفت شد. سپس طرح ارائه درخواست مشترک بین دو کشور مطرح شد که در حال حاضر به دلیل وجود دو اختلاف اصلی معلق گردیده. اولین اختلاف بر سر املای کلمه هیرکان است که آذربایجانی‌ها روستایی با این نام دارند و ایران نیز سال ها پیش استانی با این نام داشته اگرچه اکنون منسوخ شده باشد و تفاوت املای این دو روستا موجب عدم توافق آنها شده است. اختلاف دیگر بر سر ترتیب نوشتن نام کشورهاست که با این که ایران سهم بسیار بیشتری از جنگل را داراست اما قوانین یونسکو نام کشورها را بر اساس حروف الفبا می نویسد و نام آذربایجان قبل از ایران قرار می‌گیرد با وجود این که سهم کمتری دارد.
-۱-۵ عوامل نابودی جنگل های هیرکانی:
تا کنون تقریبا ۵۱ درصد این جنگل ازبین رفته و منقرض شده است و ۳/۱۰ درصد این جنگل تحت حفاظت است که در این مناطق گونه های زیستی تهدید شده و در خطر انقراض وجود دارند.
از عوامل اصلی این نابودی ها گسترش بی رویه صنایع چوب و کاغذ و تغییر کاربری این جنگل هاست. یکی دیگر از علت های مهم پروژه هایی عمرانی مثل ساخت سد بدون انجام تحقیقات کافی است که یکی از آن ها سد گلورد استان مازندران است که بیش از سی هزار درخت در این پروژه قطع گردید. از دیگر عوامل آن می‌توان چرای بی رویه و متراکم دام ها را ذکر کرد و همچنین در گذشته‌ای نه چندان دور، چندین میلیومن متر مکعب برای تولید ذغال از بین می‌رفت که خوشبختانه این عامل امروزه بسیار ناچیز شده است.
-۲ جنگل های ایران و تورانی
شاید وقتی صحبت از جنگل به میان آید در ذهن شما جنگل های انبوه مناطق حاره‌ای تجسم شود، اما جنگل های دیگری هستند که به خاطر پراکندگی بیشتر و عدم نزدکی درختان بنظر افراد معمول جنگل نیستند اما این پوشش خاص جنگلی را که با نام جنگل های ایرانی – تورانی می‌شناسند و مخصوص سرزمین ایران هستند شاید نمادی فراموش شده بر این سرزمین باشند، لازم به ذکر است که جنگل های حاضر، آخرین نسل این جنگل ها هستند و بدلیل عمق تخریب، آلودگی محیطی و عدم توانایی در تجدید نسل درختان، تعداد آنها بسیار کم شده است.
-۲-۱ موقعیت جغرافیایی:
ناحیه‌ی رویشی ایران تورانی دارای مساحتی حدود ۱/۴ میلیون هکتار است و جزو مناطق خشک و نیمه خشک بوده. این جنگل ها قسمت عمده‌ی فلات مرکزی ایران را نه بصورت پیوسته بلکه بصورت لکه های بزرگ و کوچک از شمال غرب تا شمال شرق و در بین رشته کوهای البرز و زاگرس (منطقه مرکزی ایران) را در بر گرفته‌اند.
این مناطق معمولاً در فصل سرد و گرم اختلاف دمای بسیار بالایی دارند به طوری که شدت حرارت تابستان در آن مشابه صحراهای آفریقا و سرمای زمستان آن از سرمای ناحیه مدیترانه شدیدتر است. از نظر توپوگرافی این ناحیه را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
۱-کوهستانی با آب و هوای سرد ۲- منطقه‌ی جلگه‌ای با آب و هوای بیابانی
به طور کلی این جنگل ها در مرکز ایران پراکنده شده‌اند و به عنوان مثال در استان خراسان شاهد وجود این نوع جنگل هستیم که اصلی‌ترین تیپ‌های گیاهی در این استان عبارت‌اند از پسته و بادام ، ارس، درمنه و گون
-۲-۲ پوشش گیاهی
اگرچه شرایط محیطی منطقه باعث شده که فاصله‌ی درختان از هم زیاد باشد و نیز این مسئله موجب پراکندگی این گونه از جنگل ها شده اما به دلیل وسعت زیاد، این جنگل ها دارای گونه‌های گیاهی متنوع هستند به‌گونه‌ای که ۶۹ درصد فلور (یعنی، مجموع گیا‌هانی که در ناحیه‌ای می‌روید) در آن یافت می‌شود.
درختان اصلی این نوع جنگل ها ارس و بَنه (پسته وحشی) بوده و درختان دیگری نیز مانند درختچه‌های بادام کوهی، زرشک، ارجنک، شیر خشت و … در این پوشش گیاهی یافت می‌شوند. جنگلهای ارس عموماً در ارتفاعات ۱۵۰۰ متر به بالا ( در جنوب بیش از ۳۰۰۰ متر ) مشاهده می‌شوند، در حالیکه درختان بنه و بادام در ارتفاع کمتر و زیر درختان ارس ظاهر می‌شوند. مساحت جنگلهای ارس ۱ میلیون و سیصد هزار هکتار برآورد شده است.
(http://dana.ir/686772، https://www.eligasht.com/Blog/?p=53495)
-۳ جنگل های زاگرس
ﺍﻳﺠــﺎﺩ ﻭ ﮔﺴﺘـﺮﺵ ﺟﻨﮕﻞ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﺎﺣـﻴﻪ ﺑﻪ دلیل ﺑﺎﺭﻧﺪﮔﻲﻫﺎﻱ ﻧﺎﺷﻲ ﺍﺯ جریان‌های ﻣﺪﻳﺘﺮﺍﻧﻪﺍﻱ ﻭ ﺩﺭﻳﺎﻱ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻗﺪﻣﺖ ﺟﻨﮕﻞ ﻫﺎﻱ ﺑﻠﻮﻁ ﺯﺍﮔﺮﺱ ﺭﺍ ۵۵۰۰ سال ذکر ﻛﺮﺩﻩﺍﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺩﺭ ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻛﺸﻮﺭ ﺍﺯ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﺮﺩﺷﺖ ﺁﺫﺭﺑﺎﻳﺠﺎﻥ ﻏﺮﺑﻲ ﺗﺎ ﻓﻴﺮﻭﺯﺁﺑﺎﺩ ﻓﺎﺭﺱ ﺍﻣﺘﺪﺍﺩ ﺩﺍﺭﺩ .
-۳-۱ موقعیت جغرافیایی
این ناحیه با مساحتی حدود ۱/۶ میلیون هکتار ۴۰ درصد جنگل های ایران را تشکیل می‌دهند که از ۲۵ کیلومتری جاده‌ی پیرانشهر به سردشت شروع و به شهرستان فیروزآباد فارس ختم می‌شود و از ۱۱ استان عبور می‌کند.
جنگل های این ناحیه در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویر احمد و قسمتی از اصفهان پراکنده شده‌اند. باوجود اینکه این جنگل ها در شهرستان نهاوند استان همدان و شهرستان شازند مرکزی وجود داشته، اما امروزه از بین رفته‌اند، البته هنوز بقایای گونه اصلی زاگرس یعنی بلوط در این نواحی رویش دارد که بیانگر گستره‌ی وسیع تر این نوع از جنگل ها می‌باشد.
-۳-۲ پوشش گیاهی
ناحیه زاگرس به جنگلهای بلوط غرب کشور گفته می‌شود زیرا درخت اصلی در این جنگل ها بلوط است. آب و هوای جنگل های زاگرس به سبب قرار داشتن در کنار آب و هوا های مختلف همانند جنگل های ایران و تورانی گرمسیری و نیز به خاطر تاثیر گرفتن از جریان‌های هوایی آمده از دریای سیاه ، موجب گوناگونی پوشش گیاهی در آن شده است.
انواع درختان اصلی بلوط در این جنگل عبارت‌اند از: بلوط لبنانی (Quercus libani) ، بلوط حلبی (Q.infectoria)، بلوط پریسکا (Q. persica)، بلوط مگنوسکوماتا (Q.magnosqumata). جنگل های زاگرس ۴۰ درصد جنگل های ایران را تشکیل می‌دهند که حدود ۷۰ درصد تیپ گونه‌های جنگلی زاگرس را بلوط‌ها شامل می‌شوند.
بارندگی این ناحیه از۳۰۰ تا ۶۰۰ میلیمتر متغیر است. اقلیم منطقه نیز مدیترانه‌ای نیمه خشک با زمستانهای سرد است. از سایر گونه‌های درختی این جنگل ها می‌توان به افرا، کیکم، بنه، زبان گنجشک، گلابی وحشی، ولیک، ارغوان، انواع بادام و غیره اشاره نمود. بطور کل می‌توان گفت درختان بلوط در ارتفاع ۶۵۰ تا ۲۴۰۰ متر از سطح دریا حضور دارند که بالاتر از این ارتفاع درختان ارس و پایین آن بنه – بادام ظاهر می‌شوند.
به عنوان مثال می‌توان به جنگل های بلوط ایلام اشاره کرد.
آبشار بیشه |
 |
-۳-۳ عوامل تخریب جنگل های زاگرس
۱- تامین سوخت هیزمی و مصارف روستایی: استفاده‌ی بی‌رویه‌ی روستاها از چوب درختان این منطقه جهت مصارف مختلف و نیز به دلیل مناسب بودن چوب درخت بلوط برای تبدیل به ذغال، این نوع درختان بیشتر قربانی می‌شوند.
۲- چرای بی‌رویه دام‌ها
۳-پدیدۀ گرد و غبار: ریزگردها با اختلال در عمل فتوسنتز و چرخه طبیعی گیاه، آنرا از کار انداخته و کاهش بارندگی و افزایش دما نیز باعث می شود درخت روز به روز ضعیف تر شده و به سادگی در معرض بیماری های مختلف قرار می‌گیرد.
۴- توسعۀ زیر ساختها: توسعۀ زیر ساختها از جمله جاده سازی، خطوط انتقال برق، تلفن، گاز و غیره از جمله مواردی که سبب تخریب رویشگاه های جنگلی و به هم خوردن اکوسیستم آن اکثر نقاط دنیا می شود.
بیش از ۱۸ تا ۲۰میلیون از درختان جنگل های بلوط زاگرس درگیر بیماری، زغال، سوسک چوب خوار و خشکیدگی شدند (https://www.yjc.ir/00OAmH)
-۴ جنگل های خلیج فارس
-۴-۱ موقعیت جغرافیایی:
جنگل های خلیج فارس دارای مساحتی حدود ۱۸/۰ میلیون هکتار هستند که بخشی از جنوب غرب و تمام سواحل جنوبی کشور را دربرمی گیرد.
ناحیه‌ی رویشی خلیج فارس و دریای عمان از قصر شیرین شروع و به صورت نوار باریکی به سمت جنوب کشور کشیده شده و پس از عبور از استان‌های خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان به مرز ایران و پاکستان ختم می‌شود.
از مهم ترین قسمت‌های جنگل های خلیج فارس جنگل حرا می‌باشد.
جنگل حرای جزیره قشم بزرگترین جنگل حرای دنیا به شمار میرود و یونسکو ، این جنگل را در فهرست ذخائر زیست محیطی جهان ( ذخیره‌گاه زیست کرهMAM&BIOSPHERS ) ( MAB/ BR ) ثبت کرده است . این منطقه از اهمیت خاصی برای ایرانیان و دانشمندان سایر ملتها برخوردار است.
محدوده وسیعی از جنگل حرا در جزیره‌ی قشم قرار دارد و حتی بوشهری‌ها و مردم عسلویه هم می‌توانند بخشی از جنگل های حرا را ببینید. روستای سهیلی یکی از راه‌های ورود به این جنگل است.
-۴-۲ پوشش گیاهی
ناحیه خلیج فارس در نوار ساحلی جنوب پراکنده می‌باشند. این جنگل ها به دو بخش خلیج فارس و دریای عمان تقسیم می‌شود. درختان بخش خلیج فارس بیشتر کهور (نام چند گونه از درختان صحرایی) نخل است، در صورتی که در بخش دریای عمان درختان آکاسیا بیشتر دیده می‌شوند. البته درختان حرا و چندل نیز در فاصله دریا و ساحل در بعضی نقاط مانند بندر خمیر- لافت و قشم -سیریک دیده می‌شود.
این ناحیه در مقایسه با نواحی رویشی هیرکانی، ارسبارانی و زاگرس از تنوع گیاهی کمتری برخوردار بوده و سطح زیادی از آن را جنگل های مانگرو تشکیل می‌دهد. به دلیل تفاوت اکولوژیکی(اکولوژی یا بوم شناسی به معنای بررسی روابط متقابل موجودات زنده و محیط زیست آنان است)، رویش‌های اصلی این ناحیه به دو قلمرو تقسیم می‌شوند.
-۴-۳ جنگل های حرا
حرا، گیاهی از تیره شاه پسند است که دانه آن روی درخت مادر می‌روید و نهال تولید می‌کند سپس از درخت جدا می‌شود و داخل مرداب می‌افتد. بلندی درخت حرا ۳ تا ۶ متر می‌باشد. جنگل حرا بر دریا و آب شور قرار دارد و این سازش با آب شور و شرایط نامناسب، از حرا یک گیاه استثنایی ساخته است.
گیاهان حرا برگ‌هایی با ظاهر بیضی شکل و قاعده‌ای باریک (دوکی شکل) با رویه‌ی سبز و براق دارند و پشت برگ‌ها نیز سفید یا خاکستری رنگ است. طول این برگ‌ها حدود ۵ تا ۵/۷ سانتی‌متر است و نام علمی آن Avicennia Marina است . میوه حرا، بادامی شکل است و به یک خامه باریک منتهی می‌شود. ریشه‌های زانویی، شکل منظمی ندارند. گل حرا بسیار کوچک است و به ساده‌گی دیده نمی‌شود..
به روایتی این گیاه اسطوره‌ای است که از اشک چشم آدم روییده و حرا نام دارد و به افتخار دانشمند شهیر ایرانی، بوعلی سینا این نام را بر آن نهاده‌اند. این درختچه در سواحل و مرداب‌های ساحلی مصر، عربستان و سواحل جنوب ایران، دیده می‌شود.
گیاه حرا که گاه به عنوان علوفه خشک برای خوراک چهارپایان استفاده می‌شود، فواید شگفت‌انگیزی دارد. بافت ساقه، تنه و ریشه این درخت به گونه‌ای است که آب شور دریا را تصفیه و مواد مورد نیاز آن را جذب و بقیه مواد را دفع می‌کند. پوست حرا برای دفع میکروب باسیل هانسن که موجب جذام می‌شود، مؤثر است.
شیره درون آوندهای این درخت بر بیماری خشکی که بیماری پوستی (شایع در منطقه هرمزگان) تأثیری قابل توجه دارد. در صنعت از تانن (تانن ماده‌ای است که در عصاره بسیاری از گیاهان وجود دارد) موجود در حرا، برای تولید جوهر مازو استفاده می‌شود. چسب تخته و خمیر چوب از دیگر مصارف صنعتی آن است.
حرا در ۸ منطقه حفاظت شده ایران در سواحل خلیج فارس و دریای عمان می‌روید که کناره‌های شمالی و غربی جزیره قشم و جنگل نای‌بند استان بوشهر از مهمترین آنها هستند.
جنگل های حرای خلیج نای بند گسترده‌ترین نواحی رویشی این درخت هستند. جنگل های نای‌بند کمیاب اند و دارای وسعت ۳۹۰ هکتار می‌باشند و آخرین مجموعه‌ی وسیع این درختان ساحلی در جنوب غربی آسیا محسوب می‌شود. جنگل های حرای عسلویه به عنوان ذخیره‌گاه بیوسفری آب‌های جنوب کشور در پارک ملی دریایی نای‌بند، از مناطق حساس ساحلی به‌شمار می‌آید. در اکوسیستم این جنگل ها، گیاهان شور پسند دریایی، جانداران کف زی و پرندگان مهاجر اقیانوسی وجود دارند.
mehrnews.com/news/2901459 http://goo.gl/OUPqyM www.karnaval.ir
-۵ جنگل های ارسبارانی
-۵-۱ موقعیت جغرافیایی
جنگل های ارسبارانی در شمال غربی کشور یعنی استان آذربایجان شرقی، شمال غرب استان اردبیل و بیشتر در حوزه‌ی رودخانه‌ی ارس در حد فاصل جلفا تا مغان و کوه‌های سبلان ( بزقوش و سهند) دیده می‌شوند. در حال حاضر بنابر دلایل مختلف مثل تخریب، جنگل مذکور در مرز‌های شهرستان کلبیر، ورزقان و اهر محدود شده است. این نوع از جنگل ها مساحتی بیش از ۷۰ هزار هکتار دارد.
-۵-۲ پوشش گیاهی
به دلیل وضعیت اقلیمی خاص و برخورداری از آب و هوای نیمه مرطوب و وجود مه در این ناحیه، جنگل های نیمه انبوهی در این مناطق بوجودآمده است. میزان بارش به طور میانگین سالیانه ۴۶۱ میلیمتر است و نیز اکثر روزهای سال هوا مه آلود بوده و این امر باعث افزایش آب موجود در خاک شده است.
ناحیه رویشی ارسباران به دلیل وجود پوشش‌های گیاهی بکر و تنوع ژنتیکی می‌تواند به عنوان یکی از ذخایر ژنتیکی جهانی ثبت شود و از تنوع بیولوژیکی بالایی برخوردار است . سازمان یونسکو این منطقه را به عنوان زیست‌کره معرفی کرده است (http://fa.irunesco.org)که این زیست‌کره علاوه بر این که تحت تاثیر اقلیم مدیترانه‌ای قرار دارد، در شعاع اقلیم‌های خزری و قفقازی نیز واقع شده است. این زیست کره چون ارتفاع زیادی دارد آب و هوای متفاوتی در آن حاکم است به نحوی که حدود ۱۰۰ گونه درخت همانند بلوط، ممرز، افرا، بنه، زبان گنجشک، شیرخشت، بادام، کیکم، ارس، زغال اخته، داغداغان، ملچ، سرخدار و … در این ناحیه رویشی وجود دارند. علاوه بر این ۲۲۰ گونه پرنده، ۳۸ گونه خزنده، پنج گونه دوزیست، ۴۸ گونه پستاندار (کل و بز، گراز، خرس قهوه‌ای، گرگ، پلنگ و ….) و ۲۲ گونه ماهی شناخته شده است.
گفتنی است که اغلب بخش‌های جنوبی این منطقه پوشیده از مرتع است و بیشتر در بخش‌های شمالی و بین ارتفاعات ۸۰۰ تا ۲۲۰ متری شاهد حضور جنگل هستیم و در ارتفاع‌ها بیش از ۲۲۰ متر و کمتر از ۸۰۰ متر مراتع وسیعی گسترانده شده‌اند.
در این منطقه ۱۵ درصد از گونه‌های گیاهی کشور وجود دارد که ۴۶ درصد از آنها کاربرد دارویی دارند و ۲۰ درصد آنها زینتی و ۱۷ درصد تغذیه‌ای هستند.
ارسباران به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیعی دارد. این جنگل ها از شکنندگی و آسیب‌پذیری بالایی برخوردارند که در سال‌های ۱۳۵۰ و ۱۳۵۲ شمسی ابتدا به عنوان منطقه ممنوعه و سپس منطقه حفاظت شده اعلام شده و امروزه نیز به پارک ملی ارسباران ارتقا یافته است.
tebyan.net mehrnews.com/news/4088385
تهیه و گردآوری: محمد سالار اسکندریان
I absolutely love your blog.. Great colors & theme.
Did you build this site yourself? Please reply back as I’m
planning to create my own blog and would love to learn where you got this from or just what
the theme is named. Cheers!
can i order zebeta price
High quality sex videos featuring straight lesbian couples gay and trans porn was 175 percent more.
Manyvids is a community-focused online platform that gives
creators control of their lesbian girlfriends.
This gives a wonderful angle exceeds 45° changes
to aid the male to direct the stream. Hot porn long and 2.5 times and learn to identify any changes
to them. Super affordable at least 2.5 times that these inequalities in care
of everything. The night before reaching an explosive orgasm also
known as anorgasmia is. Kill off intense orgasm but it doesn’t all have to ensure they do.
Immersive pleasure with a little careful maneuvering have the
penetrating partner Cross their legs. Others need direct prolonged stimulation during or separate from intercourse alone heighten pleasure.
You’ve watched them right here in one study more than 75 of
young people have sexual intercourse. Ehrke a D cup or higher star in this post we have compiled 65 gifs that.
Reader’s Digest and Saturday evening post depicted women with
tiny waists big buttocks. Black’s beach la Jolla California located beneath the 100-meter-high cliffs of
Torrey Pines this secluded section. Stream or download new videos section updated daily with even more side boob from behind creates.
В мире онлайн-покупок важно найти надёжную платформу, и http mega предлагает именно такие условия.
Платформа объединяет продавцов, предлагая разнообразие товаров: от одежды до редких аксессуаров.
Анлим Казино — это уникальная платформа, которая предлагает невероятные игровые возможности
и отличный опыт для всех любителей азартных игр.
Здесь вы найдете большой выбор игровых автоматов, рулетки, а также множество турниры и акции, которые
могут значительно улучшить ваши шансы на победу.
Мы рады предложить удобным интерфейсом, широкой
коллекцией игровых автоматов и
новыми настольными играми. Ставки с высокими бонусами и ежедневными акциями
сделают ваш игровой опыт еще более захватывающим.
Как стать частью нашего сообщества?
Простая регистрация для начала
игры — всего несколько шагов и вы готовы начать.
Приятные бонусы для новых игроков — мы
дарим вам бонусы при первом пополнении счета, что дает отличное начало вашему игровому пути.
Регулярные акции и турниры
— для всех игроков, которые хотят увеличить
свои шансы на победу и заработать дополнительные призы.
۲۴/۷ поддержка, готовая помочь вам с любыми вопросами или проблемами, связанными
с игрой.
Разнообразие игр доступны на любом устройстве,
так что вы можете наслаждаться процессом игры, будь то на ПК или смартфоне.
Не упустите шанс Анлим Казино ждет вас, которые принесут вам волну эмоций и возможность выиграть крупные призы.
Готовы ли вы к новым победам? https://unlim-777-casino.icu/
Привет всем!
Зарубежные сериалы онлайн бесплатно смотреть с качественным видео и моментальной загрузкой. Все эпизоды и сезоны доступны мгновенно. [url=https://lordseriala.club/xfsearch/year/2021/]зарубежные сериалы смотреть бесплатно в хорошем качестве онлайн[/url] Смотрите любимые шоу без перерывов и скрытых платежей. Наслаждайтесь качественным контентом!
Смотреть зарубежные сериалы бесплатно онлайн без скрытых платежей. Простой интерфейс для быстрого выбора. Все сезоны доступны без подписки и регистрации. Погружайтесь в захватывающие истории без перерывов. Приятного вам просмотра!
Заходите и смотрите лучшие фильмы бесплатно онлайн – https://lordseriala.club/xfsearch/year/2024/
смотреть сериал подслушано бесплатно, невеста онлайн турецкий сериал, смотреть онлайн и бесплатно русские сериалы
лорд сериалы онлайн, смотреть сериал бесплатно и без регистрации, смотреть лучший детектив сериал
Удачного просмотра!
Когда вы собираетесь в поездку в Минеральные Воды, важно не только продумать маршрут и достопримечательности, но и знать, как сэкономить на транспорте. Такси может стать удобным решением, но цены на услуги могут сильно варьироваться. Вот несколько советов, как выбрать такси и сделать поездку более бюджетной.
Сравнивайте цены в нескольких приложениях. Перед тем как заказать такси, проверьте разные приложения для вызова такси. В таких сервисах, как Yandex.Go, Uber или Bolt, могут быть разные тарифы на один и тот же маршрут. Не поленитесь провести небольшое маркетинговое исследование!
Заказывайте такси заранее. Многие сервисы предлагают более выгодные тарифы для предварительных заказов. Если вы знаете, в какое время вам нужно добраться до точки назначения, сделайте заказ заранее и сэкономьте на расценках по повышенному тарифу.
Ищите акции и скидки. Многие приложения для такси проводят акции, при которых вы можете получить скидку на первую поездку или специальные промокоды для частых пассажиров. Перед поездкой загляните в раздел акций в вашем приложении.
Предпочитайте эконом-класс. Если вас не смущает немного менее комфортное время в пути, выберите эконом-класс. Он значительно дешевле стандартных классов и для коротких расстояний может быть отличным вариантом.
Объединяйтесь с другими пассажирами. Если вы путешествуете с друзьями или знакомыми, заказывайте одно такси на несколько человек. Это не только снизит стоимость на человека, но и сделает поездку более приятной.
Планируйте свои поездки заранее и следуйте этим простым советам, чтобы сократить расходы на [url=https://taxi-minvodi-aeroport.ru/]такси Минеральные воды аэропорт[/url]. Получите максимум удовольствия от поездки, не разоряя при этом свой бюджет.
жжёть
как вы намерены поиграть в новые слоты, в online казино, попробовать свои силы в лучших настольных играх или испытать свои силы в выигрыше на сайте в фантастических играх с джекпотом, вы точно подыщете больше вариантов, [url=https://smartpower-sp.com/2025/04/01/platforma-torgovli-pocket-option-site-dlja/]https://smartpower-sp.com/2025/04/01/platforma-torgovli-pocket-option-site-dlja/[/url] чем можете попробовать в год.
Howdy this is somewhat of off topic but I was
wanting to know if blogs use WYSIWYG editors or if you have to manually code
with HTML. I’m starting a blog soon but have no coding
skills so I wanted to get advice from someone with experience.
Any help would be greatly appreciated!
Замечательно, весьма забавная фраза
Escortebi ????????? rich range ????????????, including [url=https://primehouse.ge/]escort georgia[/url], what compiled ???????? personal needs ???????????????. VIP escort girls ???????? ????????? ?????????????? ???????, ??? ??????????? ???????? ?????? ???????.
Я считаю, что Вы ошибаетесь. Могу отстоять свою позицию. Пишите мне в PM, поговорим.
Классический легальный перевод через банки, финансовые учреждения, что сейчас часто является недоступным по причине санкций, [url=https://kibicezaglebia.net/profile.php?mode=viewprofile&u=123268]https://kibicezaglebia.net/profile.php?mode=viewprofile&u=123268[/url] блокировок счетов, и ограничений на переводы.
Шопинг на Мега позволяет вам приобретать любые товары, оставаясь в комфортной обстановке дома.
На мега онион вы найдете удобные поисковые
инструменты, которые помогут быстро найти нужный товар.
It’s very trouble-free to find out any topic on net as compared to textbooks, as
I found this post at this website.
Жаль, что сейчас не могу высказаться – опаздываю на встречу. Но освобожусь – обязательно напишу что я думаю по этому вопросу.
мы можем разработать для юзеров уникальные визитные карточки, [url=https://www.mosprint77.ru/]брошюра на скобе[/url] что бы отражали вашу уникальность и подчеркивали ваш характер. Бизнес современности настоятельно просит особого внимания ко предлагаемым мельчайшим мелочам и рекламная, и деловая полиграфия – не остается исключением.
can you buy generic zebeta for sale
can my doctor prescribe finasteride finasteride 1mg over the counter cost cheap finasteride
order generic finasteride without insurance order cheap finasteride no prescription can i get finasteride pills
can i purchase cheap finasteride for sale
how to buy cheap finasteride without rx where can i get finasteride pills how to get finasteride for sale
can you buy cheap finasteride for sale where buy finasteride prices how to get finasteride
Wow, superb blog format! How lengthy have you been blogging for?
you made running a blog look easy. The full glance of your site is great,
as smartly as the content!
I am in fact grateful to the holder of this website who has shared this impressive paragraph at here.
independent therefore, whether you use website either similar Betwinner [url=https://www.ebanisteriamontecristo.it/unlock-excitement-with-the-best-deals-code-promo/]https://www.ebanisteriamontecristo.it/unlock-excitement-with-the-best-deals-code-promo/[/url] logging in into the system remains unchanged on any gadget. 5. Select the currency and bonus preferences: Select your preferred currency and select welcome bonus (sports or casino).
augmented reality images [url=https://augmented-reality-platform.ru/]augmented reality images[/url] .
одежда с надписями [url=https://dbkids.ru/]https://dbkids.ru/[/url] .
лофт спб аренда [url=https://snyat-loft-v-spb.ru]лофт спб аренда[/url] .
богатый выбор на сайте в нашем интернет-магазине имеется большой выбор продуктов, среди которых каждый имеет возможности найти то, [url=http://79222657788.ru/redirect.php?site=ww.chodecoptimista.cz/2020/11/06/cwm/]http://79222657788.ru/redirect.php?site=ww.chodecoptimista.cz/2020/11/06/cwm/[/url] что ему необходимо.
can you get cheap minomycin prices
М У С О Р !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Розробка індивідуального сценарію весілля-від три ۰۰۰ [url=http://chatsky.club/?p=269953]http://chatsky.club/?p=269953[/url] Пакет “економ” (мінімальні послуги) – від ۵-і ۰۰۰ грн.
Доброго любители сериалов онлайн!
Смотреть онлайн зарубежные сериалы бесплатно на любом устройстве и в любое время. Мы предоставляем доступ к лучшим сериалам. [url=https://lordseriala.pet/]смотреть зарубежный сериал онлайн[/url] Получите удовольствие от просмотра новинок и старых хитов. Приятного вам просмотра и отличного настроения!
Зарубежные сериалы онлайн бесплатно смотреть без регистрации и подписки. У нас собраны все новинки и хиты. Все эпизоды и сезоны доступны сразу. Погружайтесь в мир новых шоу. Смотрите без перерывов и наслаждайтесь качественным контентом!
Заходите и смотрите сериалы онлайн – https://lordseriala.pet/serialy/
смотреть сериал черные сердца, мультсериал онлайн, российские сериалы смотреть в хорошем качестве
хорошая жена сериал смотреть, онлайн сериал, смотреть онлайн сериал ходячие
Удачного просмотра!
lisinopril generic drug lisinopril prescription assistance program buy generic lisinopril 5mg
where buy cheap lisinopril without rx buy lisinopril 5mg generic lisinopril without dr prescription
order generic lisinopril without dr prescription
can i get cheap lisinopril for sale buying lisinopril tablets lisinopril hydrochlorothiazide generic
where can i buy generic lisinopril online max dose of lisinopril hctz lisinopril hydrochlorothiazide alcohol